Trầm cảm là một rối loạn sức khỏe tâm thần phổ biến, ảnh hưởng nghiêm trọng đến tâm lý, sinh hoạt, công việc và mối quan hệ xã hội của người mắc bệnh. Trầm cảm không chỉ gây đau khổ cho bản thân người bệnh mà còn ảnh hưởng đến những người xung quanh. Vì vậy, việc hiểu rõ về bệnh trầm cảm là hết sức cần thiết.
Giới thiệu chi tiết về bệnh trầm cảm
- Định nghĩa:
Theo Tổ chức Y tế Thế giới WHO, trầm cảm là một rối loạn tâm trạng biểu hiện bằng các triệu chứng kéo dài như: buồn rầu, chán nản, mất hứng thú với hoạt động xung quanh. Bệnh làm giảm khả năng hoạt động xã hội, nghề nghiệp của người bệnh.
- Các dạng trầm cảm thường gặp:
- Trầm cảm đơn cực: triệu chứng cơ bản là giảm ham muốn.
- Trầm cảm lưỡng cực: xen kẽ các giai đoạn trầm cảm và hưng cảm.
- Trầm cảm theo mùa: triệu chứng xuất hiện vào một mùa nhất định trong năm.
- Trầm cảm sau sinh: xảy ra ở phụ nữ sau khi sinh con.
- Tầm quan trọng của vấn đề:
Theo thống kê của WHO, trầm cảm ảnh hưởng đến khoảng 300 triệu người trên toàn thế giới. Đây là nguyên nhân gây tử vong cao thứ 2 ở độ tuổi 15-29. Do đó, trầm cảm cần được quan tâm đúng mức và có biện pháp can thiệp kịp thời.
Nguyên nhân dẫn đến trầm cảm
Trầm cảm thường do sự kết hợp của nhiều yếu tố khác nhau gây nên, trong đó:
- Nguyên nhân sinh học:
- Rối loạn hoạt động của các hệ thống thần kinh truyền tin ở não bộ.
- Mất cân bằng hóa chất não serotonin, noradrenalin.
- Yếu tố di truyền dễ bị trầm cảm.
- Nguyên nhân tâm lý:
- Sang chấn tâm lý do các mất mát, thất bại trong cuộc sống.
- Căng thẳng kéo dài tại công việc, gia đình.
- Tuyệt vọng, mất hy vọng vào tương lai.
- Nguyên nhân xã hội:
- Cô đơn, bị bạn bè và xã hội ruồng bỏ.
- Bị phân biệt đối xử, kỳ thị về giới tính, chủng tộc.
- Gặp khó khăn về kinh tế, thất nghiệp kéo dài.
- Các yếu tố nguy cơ:
- Tiền sử gia đình có người mắc bệnh trầm cảm.
- Từng bị trầm cảm trước đó.
- Tuổi từ 20-50 là nhóm có nguy cơ cao.
- Phụ nữ sau sinh dễ bị trầm cảm hơn.
Các triệu chứng thường gặp ở người bị trầm cảm
Người bị trầm cảm thường có các biểu hiện sau:
- Triệu chứng về tâm trạng:
- Cảm thấy buồn rầu, chán nản thường xuyên và kéo dài.
- Hay khóc lóc vì những lý do nhỏ nhặt.
- Cảm thấy vô vọng, bi quan về cuộc sống.
- Luôn có ý nghĩ tiêu cực, tuyệt vọng.
- Triệu chứng về thể chất:
- Hay mệt mỏi, không có năng lượng hoạt động.
- Giấc ngủ bị rối loạn, ngủ quá nhiều hoặc mất ngủ.
- Không có hứng thú với sex.
- Cơ thể mất sức, đau nhức không rõ nguyên nhân.
- Triệu chứng về nhận thức:
- Khó tập trung chú ý, dễ bị phân tâm.
- Hay quên, khó đưa ra quyết định.
- Suốt ngày chìm trong suy nghĩ tiêu cực.
- Triệu chứng về hành vi:
- Không còn hứng thú với các hoạt động giải trí.
- Ngày càng lười giao tiếp, rút lui khỏi xã hội.
- Dễ nổi cáu, mất kiểm soát cảm xúc.
- Ít vận động, thờ ơ với bản thân và xuất hiện ý định tự sát.
Quy trình chẩn đoán chính xác bệnh trầm cảm
Để chẩn đoán chính xác bệnh trầm cảm, các bước sau cần được thực hiện:
- Bước 1: Thăm khám và thu thập tiền sử
Bác sĩ sẽ hỏi kỹ về triệu chứng, tiền sử bệnh tật, hoàn cảnh sống để dự đoán ban đầu.
- Bước 2: Xét nghiệm cận lâm sàng
Các xét nghiệm máu, chức năng gan, thận, điện tim được thực hiện để loại trừ nguyên nhân gây triệu chứng giống trầm cảm.
- Bước 3: Đánh giá tâm lý
Các bài trắc nghiệm về trạng thái tâm lý như PHQ-9, BDI được sử dụng để đo lường mức độ trầm cảm.
- Bước 4: Chẩn đoán phân biệt
Cần phân biệt trầm cảm với các rối loạn tâm thần có triệu chứng tương tự như rối loạn lo âu, stress.
- Bước 5: Tóm tắt chẩn đoán
Bác sĩ sẽ đưa ra chẩn đoán cuối cùng dựa trên kết quả thăm khám và các bước trên.
Những biến chứng nguy hiểm của bệnh trầm cảm
Nếu không được điều trị kịp thời và đúng cách, bệnh trầm cảm có thể dẫn tới:
- Rối loạn giấc ngủ, ăn uống trầm trọng
Người bệnh có thể mất ngủ hoàn toàn hoặc ngủ quá nhiều giờ liền. Ăn uống thất thường, quên ăn hoặc ăn quá nhiều…
- Lạm dụng chất gây nghiện, độc hại
Nhằm giảm bớt cảm giác trầm cảm, nhiều bệnh nhân lạm dụng rượu bia, thuốc lá.
- Giảm chất lượng cuộc sống
Trầm cảm khiến người bệnh không thể làm việc, học tập hiệu quả, dễ bị sa thải hoặc bỏ học.
- Phát sinh ý định và hành vi tự sát
Theo thống kê, 90% số người có ý định tự tử đều mắc chứng rối loạn trầm cảm.
- Trầm cảm trở nặng, kéo dài nhiều năm
Khoảng 20% người bị trầm cảm bị tái phát và diễn biến nặng dần theo năm tháng nếu không được điều trị đúng cách.
Các phương pháp điều trị bệnh trầm cảm hiệu quả
- Sử dụng thuốc chống trầm cảm
Các loại thuốc SSRI, SNRI thường được kê đơn để cân bằng hóa chất não.
- Liệu pháp tâm lý
Giúp bệnh nhân nhận diện nguyên nhân và cách đối mặt với bệnh.
- Ánh sáng trị liệu
Phơi da trực tiếp dưới ánh sáng tia cực tím giúp cân bằng serotonin.
- Chế độ dinh dưỡng và luyện tập
Chế độ ăn lành mạnh, tập thể dục điều độ tăng cường sản sinh endorphin, serotonin.
- Điều trị kết hợp
Phối hợp áp dụng nhiều phương pháp trên để nâng cao hiệu quả điều trị.
Như vậy, có nhiều cách để điều trị bệnh trầm cảm an toàn và hiệu quả. Người bệnh cần được điều trị sớm để tránh biến chứng nguy hiểm có thể xảy ra.
Mai Nguyễn hiện đang là CEO kiêm giảng viên chính tại Mai Academy là một trong số trung tâm đào tạo phun xăm top đầu tại Miền Bắc với 10 năm kinh nghiệm. Dù tốt nghiệp khoa điều dưỡng nhưng lại có niềm đam mê và bén duyên với ngành phun xăm thẩm mỹ.
